ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΚΑΙ ΚΡΙΤΩΝ ΔΗΛΑΒΕΡΗΣ

 Ο Κρίτων Δηλαβέρης ήταν γιος του βιομήχανου  Ευστάθιου Κρίτωνος Δηλαβέρη.

       Ο Ευστάθιος Δηλαβέρης γεννήθηκε στον Καραβά Κυθήρων το 1855. Νεαρός,  20 ετών, ήρθε στον Πειραιά και έγινε  κοσμηματογράφος  (ζωγραφική οροφής) και   εργολάβος οικοδομών. Το 1888 επιδόθηκε στην ίδρυση του πρώτου στην Ελλάδα εργοστασίου κατασκευής μωσαϊκών πλακών στη διασταύρωση των οδών Χαϊδαρίου και Κάστορος. Μετά από δέκα χρόνια επεκτάθηκε στην κεραμοποιεία με νέα εργοστάσια. Το εργοστάσιο «Ευρωπαϊκών Κεράμων και Μωσαϊκών Πλακών» στην οδό Θηβών, στη  Νίκαια -Παλιά Κοκκινιά λειτούργησε για πρώτη φορά το 1902. Πρόκειται για ένα κτιριακό συγκρότημα το οποίο με απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και του Υπουργείου Πολιτισμού το 2002 (, ΦΕΚ Δ 481/2002 ) κηρύχτηκε διατηρητέο. Την εποχή εκείνη η οικονομική του δύναμη αυξήθηκε εκπληκτικά.

       Με   πλάκες Δηλαβέρη έχουν στρωθεί πολλά δημόσια κτίρια όπως το Νοσοκομείο Ευαγγελισμός, το Στρατιωτικό Νοσοκομείο, η Ιερατική Σχολή, η πρώην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, το Νοσοκομείο Παίδων, Το κατάστημα της Εθνικής Τράπεζας στον Πειραιά, το Τζάννειο Νοσοκομείο, η Βασάνειος Ναυτική Σχολή, το Ακταίον στο Φάληρο, το Μουσείο των Δελφών και άλλα.

                                                                                     

       Ο Ευστάθιος Δηλαβέρης αναδείχθηκε δια των δωρεών του τις οποίες έκανε σε φιλανθρωπικά ιδρύματα όπως το Τζάννειο Νοσοκομείο Πειραιά με πτέρυγα που ανήγειρε, το Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο Πειραιά, τον Πειραϊκό Σύνδεσμο και το νησί των Κυθήρων. Ίδρυσε ιατρείο στο Καραβά, βοήθησε χρηματικά στην κατασκευή παρθεναγωγείων, χρηματοδότησε την κατασκευή του δρόμου Καραβά – Αγίας Πελαγίας και ενίσχυσε το Γυμνάσιο Κυθήρων.

         Το 1935 αποφάσισε  να επεκτείνει τις δραστηριότητές του κατασκευάζοντας ένα νέο εργοστάσιο πλίνθο-κεραμοποιίας στη  Λεύκα το οποίο λειτούργησε μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1970, λίγο μετά το θάνατο του  Κρίτωνα [26 Φεβ. 1972].

      Την  1 Οκτ. του 2003 καταχωρήθηκε στο Μητρώο Ανώνυμων Εταιριών η απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των μετόχων της Ανώνυμης Εταιρίας με την επωνυμία «Κεραμουργική Βιομηχανία ΚΡΙΤΩΝ ΕΥΣΤ. ΔΗΛΑΒΕΡΗΣ ΑΕ», με την οποία αποφασίστηκε η λύση της εταιρίας και η θέση της σε εκκαθάριση.

       Πέθανε στον Πειραιά την 1η Αυγούστου 1936.  

                                       

                    Η  καλή  πορεία  συνεχίζεται

     Μετά το θάνατο του Ευσταθίου Δηλαβέρη, τα ηνία των επιχειρήσεων ανέλαβε ο γιος του Κρίτων. Δραστήριος και δυναμικός άνθρωπος σαν τον πατέρα του.

    Εξελέγη βουλευτής Πειραιώς και Νήσων την περίοδο 1946-1950, και συμμετείχε ενεργά σε πολλά σωματεία της εποχής. Υπήρξε πρόεδρος του Ναυτικού Αθλητικού Συνδέσμου στον Πειραιά από το 1948 μέχρι το 1963 και μαζί με τη σύζυγό του Αθηνά, αδελφή της ηθοποιού Κατίνας Παξινού, βοήθησε στην ανάπτυξή του ύστερα από τις καταστροφές που υπέστη επί Γερμανική Κατοχής.

                                                                           

       Όταν πρόεδρος  του Ναυτικού Αθλητικού Συλλόγου (ίδρυση 1929) ήταν ο  Κουβερτάρης, το 1948, ο Κρίτων και η Αθηνά Δηλαβέρη, άρχισαν με μεράκι την  αναστήλωση του Ομίλου. Εχτισαν με δικά τους έξοδα τον όροφο που βρίσκεται μέχρι σήμερα το εντευκτήριο του Ομίλου.

        Ο Κρίτων Δηλαβέρης έγινε και παρέμεινε Πρόεδρος του ΝΑΣ επί 15 συνεχή χρόνια.  

       Διετέλεσε πρόεδρος  του Συνδέσμου Γηγενών Πειραιωτών  ως το θάνατό του, και υπήρξε πρόεδρος του Ροταριανού Ομίλου Πειραιά τα έτη 1952-1954. 

      Ο Κρίτων Δηλαβέρης ήταν ένας ευπατρίδης.  Αυτήν την εντύπωση  σχημάτισα  ευθύς εξ αρχής, απ όταν τον επισκέφτηκα, στο σπίτι στη Λεύκα το 1961. Τότε πρωτοξεκινούσα στη δημοσιογραφία και εργαζόμουν στο ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟ. Με  εντολή του αείμνηστου διευθυντή του Τάσου Χαρβαλιά- σκοτώθηκε λίγο μετά σε τροχαίο ενώ πήγαινε στο Λαύριο-  πήγα να πάρω συνέντευξη από τον Κρίτωνα Δηλαβέρη για τα πολιτιστικά του Πειραιά. Το σπίτι του ήταν πάνω από το εργοστάσιο  λες κι έπρεπε να βρίσκεται πάντα κοντά σ αυτό. Επρεπε να περάσουν χρόνια  για να διαπιστώσω ότι ο άνθρωπος έκανε το φημισμένο εργοστάσιο, κι όχι το εργοστάσιο τον άνθρωπο Δηλαβέρη.   

      Και  πως μπορούσε  να είναι αλλιώς, αφού γεννημένος στον Πειραιά  από πλούσια και αρχοντική οικογένεια, το 1914 πήρε πτυχίο Νομικής. Βιομήχανος-πολιτευτής, εξελέγη βουλευτής Πειραιά τα χρόνια 1935, 1936, 1946. Πρόεδρος του Συνδέσμου Γηγενών Πειραιωτών και όχι μόνο, δώρισε την περιουσία του στον Δήμο Πειραιά.

      Τον Κρίτωνα, ως το 1972 που πέθανε, τον συνάντησα πολλές φορές, σε διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες, και  αποκόμισα τις ίδιες πάντα καλές εντυπώσεις.

      Επρόκειτο για ένα άνθρωπο  πολυσχιδή, όχι τόσο πολυπράγμονα  σε έργα, όσο σε αποφάσεις που σκοπό είχαν να κάνουν με τις  πολύπλευρες κοινωνικές του δράσεις, που κύριος μοχλός ήταν η σύζυγός του Αθηνά -δείτε πιο κάτω  τα σωματεία στα οποία  συμμετείχε.

         Με τον ευπατρίδη Κρίτωνα Δηλαβέρη και τη σύζυγό του Αθηνά συνεργάστηκα τα χρόνια 1965 -1971, ως πρόεδρος ή μέλος διαφόρων συλλόγων του Πειραιά σε θέματα περιβάλλοντος και κοινωνικά.

      Η Αθηνά, αδελφή της Μαρίκας Κοτοπούλη, υπήρξε για τον Κρίτωνα  το υπόλοιπο «είναι» του. Γι αυτό και μετά το θάνατό της το 1970, άρχισε να χάνει το έδαφος  κάτω από τα πόδια  του.

                                                               

       Ο Κρίτων Δηλαβέρης πέθανε το 1972, δύο χρόνια μετά το θάνατο της Αθηνάς χωρίς απογόνους. Ετάφη στον οικογενειακό τάφο στο κοιμητήριο της Ανάστασης.

       

       Το 1986 το οικογενειακό αρχείο  του Κρίτωνος Δηλαβέρη περιήλθε στο Ιστορικό αρχείο του Δήμου. 

       Πρόκειται για ένα αρχείο της οικογένειας Κρίτωνος Δηλαβέρη  και  της κεραμουργικής βιομηχανίας. Αποτελείται από ογκώδεις φακέλους που περιλαμβάνουν  χειρόγραφα, αλληλογραφία, ημερολόγιο, φωτογραφίες, αρχιτεκτονικά και μηχανολογικά σχέδια, παρτιτούρες και  βιβλία καθώς  επίσης και έγγραφα του συνδέσμου Γηγενών Πειραιωτών και του Ερυθρού Σταυρού. Και φυσικά έχει  πολλά να «μαρτυρήσει».   

                                      Αθηνά  η φιλάνθρωπος

       Η Αθηνά  Δηλαβέρη,  σύζυγος του Κρίτωνα ήταν το τρίτο κορίτσι του αλευροβιομήχανου Βασίλη Κωνσταντόπουλου.  Δεύτερη ήταν η μεγάλη   Κατίνα Παξινού. Η Αθηνά  γεννήθηκε το 1908 στον Πειραιά. Διετέλεσε για πολλά χρό­νια πρόεδρος της Εταιρείας Προστασίας Ανηλίκων Πειραιώς. Ακόμη του ΟΚΦΑ, Ομίλου Κυριών Φίλων Αστυνομίας. Εργάστηκε πολλά χρόνια  δραστήρια σε πολλές άλλες ανθρωπιστικές οργανώσεις

   Συνέβαλε αποφασιστικά στην ίδρυση αναρρωτηρίων, παιδικών συσσιτίων, παιδικών κατασκηνώσεων  καθώς και άλλων κοινωνικών ιδρυμάτων. Διετέλεσε ακόμη πρόεδρος στη Λέσχη Εργαζόμενου Κοριτσιού Πειραιά,- στις εκδηλώσεις παρευρίσκετο και ο Ιωάννης Μεταξάς - καθώς και στη  «Φανέλα του Στρατιώτη. Διετέλεσε επίσης  μέλος του Διοικ. Συμβουλίου στο Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο Πειραιώς, στο Εθνικό Συμβούλιο Ελληνίδων, καθώς και σε άλλες οργανώσεις  και  Ιδρύματα στον Πειραιά. Τιμήθηκε με τα   παράσημα: Χρυσούς Σταυρός Ευποιΐας, Χρυσούν μετάλλιον αστυνομικής αξίας, Δίπλωμα μετ' αργυρού μεταλλίου Φανέλας του Στρατιώτου. Απασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την αγγειοπλαστική και τη μουσική. Μιλούσε τη γαλλική, τη γερμανική και την αγγλική γλώσσα. Πέθανε   26 Ιανουαρίου1970  σε ηλικία μόλις 62 ετών.

                       Η ζωγράφος  Βαρβάρα Κωνσταντοπούλου

      Ή ζωγράφος  Βαρβάρα Κωνταντοπούλου ήταν το πρώτο παιδί του Β. Κωνσταντόπουλου. Γεννήθηκε στον  Πειραιά και σπούδασε  στην Αγγλία φωνητική μουσική. Έπαιζε με άνεση βιολί, πιάνο, και είχε μεγάλο ταλέντο ατό τραγούδι — ή καλλίτερη ερμηνεύτρια της μουσι­κής Βάγκνερ. Εκθέσεις  ζωγραφικής —καλή ζωγράφος— οργάνωσε στο Λονδίνο, Νέα Υόρκη, Αθήνα, Πειραιά (1958)  και αλλού.

    Πέθανε ξαφνικά στο Λονδίνο από συγκοπή στις  10 Αυγούστου 1961. Ξεχώρισε σαν ζωγράφος. Αναμνηστική  έκθεσή της οργανώθηκε  από 5 - 30 Νοεμβρί­ου 1962  με την επιμέλεια του  Γιάννη  Τσαρούχη. Έργα της   υπάρχουν σε   πολλές συλλογές  στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

                                            Τελευταία  η ποιήτρια

      Η  Μαρία Ράλλη   ( φωτο  από το ΕΚΒ) ήταν η  τελευταία από τις αδελφές της. Είχε γεννηθεί  στον Πειραιά  το 1912 και διακρίθηκε  ως ποιήτρια και πεζογράφος. Παντρεύτηκε τον  πολιτικό και  υπουργό Περικλή Ράλλη, που πέθανε το 1945. Έκτος  από την καθαρά λογοτεχνική προσφορά της, ανέπτυξε αξιόλογη δραστηριότητα  για την προαγωγή της πνευματικής και  καλλιτεχνικής  ζωής. Διετέλεσε επί 20 περίπου χρόνια γεν. γραμματεύς της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών καθώς και μέλος   του  Διοικ. Συμβουλίου και διευθύνουσα σύμβουλος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

        Το λογοτεχνικό της έργο, σημαντικό σε   όγκο,   στάθηκε   και ποιοτικά  αξιόλογο. Για τη συλλογή  διηγημάτων  της «Από το ένα ατό άλλο». τιμήθηκε το '65 με το Α' Κρατικό Βραβείο Διηγήματος. Τύπωσε επίσης τα βιβλία (ποιητικές συλλογές, πεζογραφήματα,  ταξιδιωτικά  χρονικά κλπ.) «Γυναικεία λόγια» (1632) , «Εξομολογήσεις» (1934), «Στίχοι»   (1938), «Λόγια σε νεκρό»   (1943), «Μια γαλάζια γυναίκα»   (1944), « Ο καλύτερος που δεν ήτανε» (1944),  « Για μια ζωγραφιά και για ένα σκύλο»  ( 1945) ,  «Ένα κούκος σωπαίνει τη νύχτα» (1956). «Δρομολόγια και καθυστερήσεις» (1956) , «Περίπατοι στην Γερ­μανία» (1956) , «Εσωτερική γραφή» (1970) κ.α.

      Πέθανε στις 3   Ιανουαρίου του   1976.   Κηδεύτηκε   στο   Α' Νεκροταφείο Αθηνών. Την  αποχαιρέτησε ο πρώην πρωθυπουργός  Π. Κανελλόπουλος.

                                          Κτίρια προς αξιοποίηση

      Σήμερα υπάρχουν δύο συγκροτήματα για αξιοποίηση. Της Λεύκας από τον Δήμο Πειραιά, και της Νίκαιας  από το Υπουργείο πολιτισμού.

      Για το κτίριο της Λεύκας ο νέος δήμαρχος κ. Βασίλης Μιχαλολιάκος δήλωσε ότι θα αξιοποιηθεί.

Η τετράς του Πειραιά

Ο Μάρκος Βαμβακάρης ήρθε από τη Σύρο, ο Ανέστης Δελιάς από τη Σμύρνη, ο Στράτος Παγιουμτζής από το Αϊβαλί και ο Γιώργος Μπάτης από τα Μέθανα.


Είχαν διαφορετικές ηλικίες, διαφορετική καταγωγή, τους ένωνε όμως η μουσική, το τραγούδι, η αγάπη για το αυθεντικό. Συναντήθηκαν γύρω στο '30, στα καφενεία και στις γειτονιές του Πειραιά. Ηταν τότε που ο νεαρός 29χρονος Μάρκος τούς καλεί να δουλέψουν παρέα, να φτιάξουν τραγούδια και να κάνουν μαζί εμφανίσεις.

Ετσι γεννιέται η «Τετράς του Πειραιά». Ενα μουσικό σχήμα που άλλαξε το τραγούδι. Ο Γιώργος Μπάτης κόντευε τα 50, ο Στράτος Παγιουμτζής τα 30 και ο Ανέστης Δελιάς, ο μικρότερος της παρέας, τα 22 του χρόνια. Η συνεργασία τους γέννησε το Πειραιώτικο Ρεμπέτικο.

Ογδόντα χρόνια μετά, η μουσική παράσταση «Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς» θυμάται μουσικές και τραγούδια που έμειναν αθάνατα. Η ιδέα και η καλλιτεχνική διεύθυνση είναι της Λίνας Νικολακοπούλου, το εγχείρημα πραγματοποιείται με τη χορηγία του ΟΛΠ και αποτελεί την πρώτη συνεργασία του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά και του Ελληνικού Φεστιβάλ.

Η ιστορία της «Τετράδος» ξεκινά κάπου το καλοκαίρι του 1934, χρόνια ταραγμένα τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά -με την Ελλάδα σε πτώχευση από το 1932. Η «Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς» κουρδίζει μπουζούκια, μπαγλαμάδες και φωνές και ερμηνεύει μερικά από τα ομορφότερα τραγούδια του ρεμπέτικου. Στη Μάντρα του Σαραντόπουλου, κοντά σην Ανάσταση στη Δραπετσώνα, οι Μάρκος Βαμβακάρης, Γιώργος Μπάτης, Στράτος Παγιουμτζής και Ανέστης Δελιάς φτιάχνουν την πρώτη ρεμπέτικη κομπανία, που σύντομα θα άλλαζε τη φυσιογνωμία του ελληνικού τραγουδιού.

Ο Μάρκος Βαμβακάρης ήταν ο εμπνευστής της και ο Γιώργος Μπάτης εκείνος που τη βάφτισε με το λαμπερό καθαρευουσιάνικο τίτλο «Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς».


Ενα πρωτοποριακό για την εποχή του μουσικό σχήμα γεννιέται και μαζί του όμορφα τραγούδια, που μιλούσαν για τον έρωτα, τη φτώχεια, τον καημό, την απελπισία. Για τη ζωή σε καιρούς δύσκολους.


Συναντιούνται σε καφενεία και ταβερνεία της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά, κατεβαίνουν στα βράχια της Πειραϊκής κι ερμηνεύουν τραγούδια αληθινά, που καθιερώθηκαν ως πειραιώτικα ρεμπέτικα τραγούδια. Ο Μάρκος Βαμβακάρης είχε έρθει στον Πειραιά το 1917 από τη Σύρα κι έμενε αρχικά στα Ταμπούρια. Επιασε δουλειά στο λιμάνι σαν γαιανθρακεργάτης, μετά λιμενεργάτης και στη συνέχεια, εκδορέας στα σφαγεία του Πειραιά και της Αθήνας.

Το 1924 πρωτάκουσε μπουζούκι κι έβαλε τα δυνατά του να γίνει ο πρώτος παίκτης. Εως το 1933 είχε γράψει πάνω από 50 τραγούδια,

Ο Στράτος Παγιουμτζής, γεννημένος στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας, εγκαταστάθηκε στον Πειραιά πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Από μικρός κι αυτός στο μεροκάματο. Ηταν ο βασικός τραγουδιστής τής κομπανίας κι έλεγαν γι' αυτόν ότι «στο λαιμό του είχε φωλιές από αηδόνια».

Ο Ανέστης Δελιάς, γεννημένος στη Σμύρνη, ήρθε στην Ελλάδα το 1920 και εγκαταστάθηκε στη Δραπετσώνα. Γιος του Παναγιώτη Δέλιου, σαντουρίστα φημισμένου σε όλη τη Μικρά Ασία, στα 17 του χρόνια έπαιζε κιθάρα. Μπουζούκι έπιασε στα χέρια του το 1930 με την προτροπή του Μάρκου.

Ο Γιώργος Μπάτης γεννημένος, άλλοι λένε το 1885 κι άλλοι το 1890, στα Παλαιά Λουτρά Μεθάνων, ήρθε στον Πειραιά 8 χρόνων. Το 1908 στρατεύτηκε και υπηρέτησε ώς... το 1920: από την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων», το 1912, ώς τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Εμαθε μπαγλαμά στις στρατιωτικές φυλακές όπου τον έκλειναν τακτικά γιατί λιποτακτούσε. Επαιζε και τραγουδούσε σε τεκέδες και ταβερνάκια του Πειραιά.


Το 1925 άνοιξε το πρώτο του χοροδιδασκαλείο «Κάρμεν»», στη Δραπετσώνα, και το 1931 ένα καφενείο-τεκέ, το «Ζωρζ Μπατέ», στα Λεμονάδικα του Καραϊσκάκη (Ακτή Τζελέπη), όπου σύχναζαν όλοι οι μάγκες της εποχής. Ηταν η γέφυρα μεταξύ της παλαιότερης και της νέας γενιάς του Πειραιώτικου Ρεμπέτικου.