Η Χίος είναι νησί του Ανατολικού Αιγαίου. Απέχει ελάχιστα από τις ακτές της Μικράς Ασίας. Μόλις 3,5 ναυτικά μίλια τη χωρίζουν από το ακρωτήριο Πούντα ως τη χερσόνησο της Ερυθραίας στο ύψος του Τσεσμέ. Είναι το πέμπτο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας (842 τετρ.χιλιόμετρα) με μήκος ακτών 213 χιλιόμετρα και πληθυσμό, που ζει στην πόλη της Χίου, πρωτεύουσα και κύριο λιμάνι του νησιού καθώς και στα 64 χωριά του νησιού. Ακόμα η Χίος έχει μεγάλη απόδημη κοινότητα σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη.
Τα κύρια προϊόντα που εξάγει είναι η ονομαστή χιώτικη μαστίχα, το λάδι, τα σύκα και το κρασί, ενώ έχει διεθνή φήμη για το μέγεθος και την ποιότητα της ναυτιλίας της. Διοικητικά, μαζί με τα νησιά Οινούσσες και Ψαρά, αποτελεί τον νομό Χίου με πληθυσμό που φθάνει τους 51.320 κατοίκους (απογραφή 2011). Η πρωτεύουσα του νομού, πόλη της Χίου, λέγεται και Χώρα.
Μυθολογία
Για το όνομα της Χίου έχουν πλεχτεί πολλοί μύθοι. Το παλαιότερο όνομα του νησιού ήταν, κατά τον Όμηρο, προελληνικό, Κίος ή Κέως, ονόματα παραπλήσια με το σημερινό. Οι παλαιότεροι μύθοι αναφέρουν ότι το όνομα «Χίος» προέρχεται από τη Χιόνη που ήταν νύμφη, κόρη του Οινοπίωνα. Σύμφωνα με την παράδοση, ο πρώτος κάτοικος και βασιλιάς του νησιού ήταν ο Οινοπίων, γιος του Διονύσου και τηςΑριάδνης, ο οποίος ήρθε από την Κρήτη στο νοτιότερο άκρο της Χίου και έμαθε στους κατοίκους του νησιού το εμπόριο, τη θάλασσα και το πώς να καλλιεργούν τα αμπέλια. Εκτός από τη Χιόνη, την πατρότητα της Χίου διεκδικεί και άλλο μυθικό πρόσωπο, ο Χίος, γιος τουΩκεανού ή του Ποσειδώνα, που ονομάστηκε έτσι επειδή κατά τη γέννησή του έπεσε πολύ χιόνι. Κατά τον ιστορικό - γεωγράφο Ισίδωρο, οι Σύροι αποκαλούσαν Χίο τη μαστίχα. Ο γεωγράφος Όλφερτ Ντάπερ (1635-1689) λέει ότι Chia σημαίνει όφις στη συριακή γλώσσα, εξ ου και το άλλο όνομα της Χίου Οφιούσα, το οποίο δόθηκε λόγω των πολλών φιδιών που είχε. Άλλο όνομα της Χίου ήταν Πιτυούσα, μάλλον λόγω των πολλών πεύκων που υπήρχαν, ιδιαίτερα στο βόρειο τμήμα της. Άλλο όνομά της ήταν Αριούσα από το δέντρο «αριών», το οποίο είναι ένα είδος δρυός – πρίνου. Τα άρια (δρυς) κάλυπταν ένα μεγάλο μέρος της βορειοδυτικής Χίου. Άλλα ονόματα ήταν Αιθάλη (αναφέρει ο έφορος Πλίνιος) και Αρέθουσα, αναφέρουν ο Ιταλός Ruberto Valentino και ο Ιερώνυμος.
Η προϊστορική παράδοση αναφέρει δύο ανθρώπους που πρωτοκατοίκησαν το νησί, τον Οινοπίωνα και τον Μάκαρα. Ο Οινοπίωνας ήταν ο πρώτος μυθικός βασιλιάς της Χίου, είχε κρητική καταγωγή και ήταν αυτός που έφερε στη Χίο την καλλιέργεια του αμπελιού και την παραγωγή του καλύτερου οίνου της εποχής, του Αριούσιου Οίνου. Τα εγκώμια γι’ αυτόν τον οίνο ήταν πολλά, όπως νέκταρ, γλυκύτατος, θεραπευτικός, αρωματικός και εύπεπτος. Πατέρας του Οινοπίωνα ήταν ο Θεός Διόνυσος και μητέρα του η Αριάδνη, κόρη του Βασιλιά της Κρήτης, Μίνωα. Από τον πατέρα του κληρονόμησε την αγάπη του για το κρασί και την μετέδωσε και στους Χιώτες. Με τον Οινοπίωνα συνδέεται και ο μύθος τουΩρίωνα, του διασημότερου μυθικού ήρωα της Χίου. Ο Ωρίων ήταν γιος του Θεού Ποσειδώνα και της Ευρυάλης, κόρης του Μίνωα. Ήταν επίσης γίγαντας και περίφημος κυνηγός. Ο Ωρίων αγάπησε την κόρη του Οινοπίωνα, Μερόπη, της οποίας το χέρι ζήτησε από τον πατέρα της. Ο Οινοπίωνας του ανέθεσε αρχικά να εξολοθρεύσει τα άγρια θηρία της Χίου. Ο Ωρίωνας κατάφερε να τα εξολοθρεύσει, αλλά ο Οινοπίωνας αθέτησε το λόγο του και δεν του έδινε την κόρη του. Ο Ωρίωνας φανερά στεναχωρημένος μέθυσε και έκλεψε την κόρη του Οινοπίωνα, Μερόπη. Για την ασέβειά του αυτή ο Οινοπίωνας τον τύφλωσε και τον έδιωξε από το νησί. Υπάρχουν βεβαίως και άλλες εκδοχές του μύθου. Η Χίος τιμούσε σαν ήρωα το μυθικό οικιστή και εκπολιτιστή της, Οινοπίωνα και η λατρεία του συνεχίστηκε μέχρι τα μέσα του 2ου μ.Χ. αιώνα.
Προϊστορικοί λαοίΟι παλαιότεροι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Πελασγοί, οι οποίοι έφθασαν από τη Θεσσαλία, οι Κάρες και οι Λέλεγες. Αργότερα εγκαταστάθηκαν οι Άβαντες και τέλος οι Ίωνες. Αυτοί οι λαοί έζησαν για χιλιετίες στη Χίο και από την ανάμειξή τους με τους Δωριείς, οι οποίοι τους υπέταξαν και τους αφομοίωσαν, προήλθε ο πληθυσμός της Χίου. Για τους Πελασγούς ο Στράβων αναφέρει χαρακτηριστικά: «Χίοι οικιστές εαυτών Πελασγούς γασι τους εκ της Θετταλίας». Όμοιες πληροφορίες μας δίνουν και οι Ευστάθιος, Μενεκράτης ο Ελαΐτης. Όσον αφορά την προέλευση των Πελασγών και τις σχέσεις τους με άλλους λαούς έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες από αρχαίους συγγραφείς, που είναι όμως αντιφατικές. Βέβαιο πάντως είναι ότι οι Πελασγοί προηγήθηκαν των Δωριέων και μάλλον ήταν ινδοευρωπαίοι. Για την παρουσία των Αβάντων μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος, ο οποίος αναφέρει ότι ξεκίνησαν από την Εύβοια και εποίκισαν τη Χίο. Κατά τον Αριστοτέλη, το όνομά τους προέρχεται από την πόλη Άβα της Φωκίδας, από την οποία Θράκες άποικοι μετοίκησαν στην Εύβοια. Αναφορά στους Κάρες γίνεται από το Στράβωνα, ο οποίος αναφέρει ότι οι Κάρες κατείχαν την περιοχή από τη Μίλητο έως την παραλία της Εφέσου. Επίσης αναφέρει ότι στα νησιά Χίο και Σάμο κατοικούσαν και οι Λέλεγες, όπως και οι Κάρες και αργότερα εκδιώχθηκαν από τους Ίωνες. Κατά την ελληνική παράδοση, οι Κάρες ονομάζονταν προηγουμένως Λέλεγες και κατοικούσαν στα νησιά του Αιγαίου σαν υπήκοοι του Μίνωα. Οι πληροφορίες δυστυχώς είναι συγκεχυμένες και γι΄ αυτό δεν μπορούμε να καθορίσουμε την προέλευση των λαών, όπως και το χρόνο εγκατάστασης και παραμονής τους στο νησί.
Ταυτότητα
Η Νέα Μονή είναι ένα τοιχογραφημένο μοναστήρι, το οποίο χρονολογείται από την εποχή του Κωνσταντίνου του 9ου, ενώ έχει χαρακτηριστεί μνημείο εθνικής κληρονομιάς και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.
Σύμφωνα με μια εκδοχή, η Χίος είναι η γενέτειρα του Ομήρου, καθώς και των μαθηματικών Ιπποκράτη και Οινοπίδη.
Η Χίος είναι η πατρίδα κάποιων εκ των μεγαλύτερων εφοπλιστικών οικογενειών.
Η Χίος περιστοιχίζεται από τα αδελφά νησιά Οινούσσες και Ψαρά, από όπου και καταγόταν ο Κωνσταντίνος Κανάρης, ήρωας της επανάστασης του 1821 για την ανεξαρτησία της Ελλάδας.
Πολλοί υποστηρίζουν, πως η Χίος είναι η γενέτειρα του Χριστόφορου Κολόμβου. Ο Κολόμβος φαίνεται να ήξερε πολλά για το νησί, καθώς πολύ συχνά έγραφε γι΄ αυτό στα ημερολόγια του. Στο χωριό Πυργί υπάρχει το σπίτι του Κολόμβου, από όπου συγκέντρωσε και Χιώτες ναυτικούς, προκειμένου να ξεκινήσει το ταξίδι του προς τις "Δυτικές Ινδίες". Επιπρόσθετα, το "Κολόμβος" είναι ένα ιδιαίτερα συνηθισμένο επώνυμο στη Χίο.
Η Χίος είναι γενέτειρα σημαντικών ποιητών της σύγχρονης εποχής, όπως οι Δημήτρης Βάρος, Φώτης Αγγουλές, Γιώργος Διλβόης, Νίκος Γιαλλούρης και Ματθαίος Μουντές.
Η Δημόσια Ιστορική Κεντρική Βιβλιοθήκη Χίου "Κοραής" στο νησί της Χίου είναι μια από τις πιο σημαντικές στην Ελλάδα. Στη συλλογή της υπάρχουν περίπου 250.000 τόμοι.
Η πόλη του Βροντάδου (Ομηρούπολη) είναι το σημείο, στο οποίο λαμβάνει χώρα μια μοναδική γιορτή κατά την Ανάσταση του Θεανθρώπου το Πάσχα, ο ρουκετοπόλεμος, κατά τον οποίο οι κάτοικοι μαζεύονται στις εκκλησίες των δύο ενοριών, της Παναγίας Ερυθιανής και του Αγίου Μάρκου, από τις οποίες εκτοξεύουν χιλιάδες χειροποίητα βεγγαλικά προς την αυλή της αντίπαλης εκκλησίας τη στιγμή της Αναστάσεως.
Η Χίος είναι ο τόπος γέννησης του μεγάλου Έλληνα μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, του Έλληνα πολιτικού, πρόεδρου και ιδρυτή του Π.Α.Κ. και αργότερα του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, καθώς και του İbrahim Ethem Pasha, ο οποίος είχε πολλούς απογόνους, ένας από τους οποίους είναι ο ζωγράφος Osman Hamdi Bey.
Η πόλη του Βροντάδου είναι ο τόπος γέννησης του Έλληνα διαστημικού φυσικού Σταμάτη Κριμιζή, ακαδημαϊκού, που έχει σχεδιάσει δεκάδες πειράματα σε διαστημόπλοια και δεκάδες διαστημικές αποστολές της NASA (Voyager 1 και 2, Cassini, Galileo, Ulysses, ACE, MESSENGER και άλλα πολλά). Προς τιμήν του έχει ονομασθεί ο αστεροειδής 8323 Κριμιζής.
