Η τετράς του Πειραιά

Ο Μάρκος Βαμβακάρης ήρθε από τη Σύρο, ο Ανέστης Δελιάς από τη Σμύρνη, ο Στράτος Παγιουμτζής από το Αϊβαλί και ο Γιώργος Μπάτης από τα Μέθανα.


Είχαν διαφορετικές ηλικίες, διαφορετική καταγωγή, τους ένωνε όμως η μουσική, το τραγούδι, η αγάπη για το αυθεντικό. Συναντήθηκαν γύρω στο '30, στα καφενεία και στις γειτονιές του Πειραιά. Ηταν τότε που ο νεαρός 29χρονος Μάρκος τούς καλεί να δουλέψουν παρέα, να φτιάξουν τραγούδια και να κάνουν μαζί εμφανίσεις.

Ετσι γεννιέται η «Τετράς του Πειραιά». Ενα μουσικό σχήμα που άλλαξε το τραγούδι. Ο Γιώργος Μπάτης κόντευε τα 50, ο Στράτος Παγιουμτζής τα 30 και ο Ανέστης Δελιάς, ο μικρότερος της παρέας, τα 22 του χρόνια. Η συνεργασία τους γέννησε το Πειραιώτικο Ρεμπέτικο.

Ογδόντα χρόνια μετά, η μουσική παράσταση «Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς» θυμάται μουσικές και τραγούδια που έμειναν αθάνατα. Η ιδέα και η καλλιτεχνική διεύθυνση είναι της Λίνας Νικολακοπούλου, το εγχείρημα πραγματοποιείται με τη χορηγία του ΟΛΠ και αποτελεί την πρώτη συνεργασία του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά και του Ελληνικού Φεστιβάλ.

Η ιστορία της «Τετράδος» ξεκινά κάπου το καλοκαίρι του 1934, χρόνια ταραγμένα τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά -με την Ελλάδα σε πτώχευση από το 1932. Η «Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς» κουρδίζει μπουζούκια, μπαγλαμάδες και φωνές και ερμηνεύει μερικά από τα ομορφότερα τραγούδια του ρεμπέτικου. Στη Μάντρα του Σαραντόπουλου, κοντά σην Ανάσταση στη Δραπετσώνα, οι Μάρκος Βαμβακάρης, Γιώργος Μπάτης, Στράτος Παγιουμτζής και Ανέστης Δελιάς φτιάχνουν την πρώτη ρεμπέτικη κομπανία, που σύντομα θα άλλαζε τη φυσιογνωμία του ελληνικού τραγουδιού.

Ο Μάρκος Βαμβακάρης ήταν ο εμπνευστής της και ο Γιώργος Μπάτης εκείνος που τη βάφτισε με το λαμπερό καθαρευουσιάνικο τίτλο «Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς».


Ενα πρωτοποριακό για την εποχή του μουσικό σχήμα γεννιέται και μαζί του όμορφα τραγούδια, που μιλούσαν για τον έρωτα, τη φτώχεια, τον καημό, την απελπισία. Για τη ζωή σε καιρούς δύσκολους.


Συναντιούνται σε καφενεία και ταβερνεία της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά, κατεβαίνουν στα βράχια της Πειραϊκής κι ερμηνεύουν τραγούδια αληθινά, που καθιερώθηκαν ως πειραιώτικα ρεμπέτικα τραγούδια. Ο Μάρκος Βαμβακάρης είχε έρθει στον Πειραιά το 1917 από τη Σύρα κι έμενε αρχικά στα Ταμπούρια. Επιασε δουλειά στο λιμάνι σαν γαιανθρακεργάτης, μετά λιμενεργάτης και στη συνέχεια, εκδορέας στα σφαγεία του Πειραιά και της Αθήνας.

Το 1924 πρωτάκουσε μπουζούκι κι έβαλε τα δυνατά του να γίνει ο πρώτος παίκτης. Εως το 1933 είχε γράψει πάνω από 50 τραγούδια,

Ο Στράτος Παγιουμτζής, γεννημένος στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας, εγκαταστάθηκε στον Πειραιά πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Από μικρός κι αυτός στο μεροκάματο. Ηταν ο βασικός τραγουδιστής τής κομπανίας κι έλεγαν γι' αυτόν ότι «στο λαιμό του είχε φωλιές από αηδόνια».

Ο Ανέστης Δελιάς, γεννημένος στη Σμύρνη, ήρθε στην Ελλάδα το 1920 και εγκαταστάθηκε στη Δραπετσώνα. Γιος του Παναγιώτη Δέλιου, σαντουρίστα φημισμένου σε όλη τη Μικρά Ασία, στα 17 του χρόνια έπαιζε κιθάρα. Μπουζούκι έπιασε στα χέρια του το 1930 με την προτροπή του Μάρκου.

Ο Γιώργος Μπάτης γεννημένος, άλλοι λένε το 1885 κι άλλοι το 1890, στα Παλαιά Λουτρά Μεθάνων, ήρθε στον Πειραιά 8 χρόνων. Το 1908 στρατεύτηκε και υπηρέτησε ώς... το 1920: από την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων», το 1912, ώς τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Εμαθε μπαγλαμά στις στρατιωτικές φυλακές όπου τον έκλειναν τακτικά γιατί λιποτακτούσε. Επαιζε και τραγουδούσε σε τεκέδες και ταβερνάκια του Πειραιά.


Το 1925 άνοιξε το πρώτο του χοροδιδασκαλείο «Κάρμεν»», στη Δραπετσώνα, και το 1931 ένα καφενείο-τεκέ, το «Ζωρζ Μπατέ», στα Λεμονάδικα του Καραϊσκάκη (Ακτή Τζελέπη), όπου σύχναζαν όλοι οι μάγκες της εποχής. Ηταν η γέφυρα μεταξύ της παλαιότερης και της νέας γενιάς του Πειραιώτικου Ρεμπέτικου.