Ελαφόνησος

Ιστορία

Κατά την αρχαιότητα η σημερινή Ελαφόνησος δεν αποτελούσε νησί αλλά την χερσόνησο "ΟΝΟΥ ΓΝΑΘΟΣ" σύμφωνα με τον Παυσανία, ο οποίος στην περιήγησή του περιγράφει την πόλη στην ποντισμένη σήμερα περιοχή της νησίδας Παυλοπέτρι όπου διακρίνονται ακόμη και τώρα χαλάσματα σπιτιών και καρόδρομοι όπως και στον Καλόγερα, στη νησίδα Κασέλα αλλά και αλλού.

Επίσης αναφέρει εκτός των άλλων πλήθος Ιερών και τον τάφο του Κινάδου, πλοίαρχου του Μενελάου στην εκστρατεία κατά της Τροίας, που πιθανόν ταυτίζεται με την Πυραμίδα στα Βιγκλάφια με βάση 17,5Χ16 μέτρα και η οποία είναι σχεδόν κατεστραμμένη σήμερα. Μαζί με την περιοχή μεταξύ του νησιού και της Πελοποννήσου που ποντίστηκε τον 4 αιώνα μ.χ. ποντίστηκαν και άλλα μικρότερα κομμάτια γης γύρω του νησιού που σήμερα μας ανταμείβουν με τα υπέροχα χρυσοπράσινα χρώματα στα νερά άνωθεν τους.

Κατά τον 16ο και 17ο αιώνα το νησί υπήρξε ορμητήριο Πειρατών και Κουρσάρων, αφού το "Στενό της Ελαφονήσου" αποτελεί ακόμη και σήμερα το κυριότερο πέρασμα πλοίων στην Ανατολική Μεσόγειο με εκατοντάδες διελεύσεις πλοίων μέρα και νύχτα.

Η πρώτη προσπάθεια εποίκησης έγινε το 1835 ορμούμενη από την Μάνη με τον Τζανετάκη Γρηγοράκη που απέτυχε κι αργότερα κάτοικοι από τα γύρω χωριά των Βατίκων έκαναν τα πρώτα τους βήματα για την κατοίκηση του από τους ίδιους βάζοντας ζώα στο έρημο τότε νησί. Το 1837 εκδόθηκε διάταγμα "Περί συνοικισμού εν Ελαφόνησο" από την Ελληνική Κυβέρνηση και από το 1839 ως το 1849 υπήρξε σοβαρή διπλωματική διαμάχη με τους Αγγλους που έλεγχαν την Ιόνιο Πολιτεία κατά την περίοδο 1814-1864 κι αναπόσπαστο μέρος της αποτελούσαν η Ελαφόνησος μαζί με τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα. Το 1850 λοιπόν η Ελαφόνησος εποικήθηκε οριστικά από τους σημερινούς της κατοίκους. Σημαντικότερος παράγοντας όλων βέβαια για την επιτυχία της εποίκησης ήταν η οριστική διακοπή της πειρατείας στο Αιγαίο από το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό.

Σ' όλα τα νησιά του Αρχιπελάγους και στις παράκτιες περιοχές υπήρχαν παρατηρητήρια, "βίγλες", απ' όπου οι βιγλάτορες παρακολουθούσαν μέρα νύχτα τα καράβια που πλησίαζαν στη στεριά και ειδοποιούσαν τον πληθυσμό μόλις διέκριναν κάποιο πλοίο. Βάρδια (από τις βάρδιες του εκάστοτε βιγλάτορα) ονομάζεται και η υψηλότερη κορυφή του νησιού της Ελαφονήσου στα 276μ. που χρησιμοποιήθηκε ως Βίγλα από τους σημερινούς της κατοίκους τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ώστε να προστατεύονται οι κάτοικοι από της επιδρομές και τα πυρά Γερμανικών ταχυπλόων σκαφών που εξορμούσαν από τον γερμανικό Ναύσταθμο του Γυθείου με σκοπό την τρομοκράτηση των κατοίκων της Ελαφονήσου, οι οποίοι μετά τα σήματα του βιγλάτορα αναχωρούσαν από το χωριό και κρύβονταν στις αθέατες σπηλιές στο Μαυρουδί.

Η Ελαφόνησος διαθέτει ως και σήμερα έναν από τους μεγαλύτερους αλιευτικούς στόλους στην Ελλάδα. Τα περισσότερα σκάφη είναι ξύλινα τρεχαντήρια αλλά και παπαδιές εξαιρετικής ναυπήγησης γνήσιοι απόγονοι της τριήρης από τις Σπέτσες, την Ύδρα, την Κοιλάδα. Λέγεται άλλωστε ότι το Λαφονήσι στην Νοτιοδυτική Κρήτη οφείλει το όνομα του στους ψαράδες της Ελαφονήσου. Επειδή αποκαλούσαν τον τόπο Λαφονήσι όπως ακόμη και σήμερα ονομάζουν οι ίδιοι την Ελαφόνησο λόγω της ομοιότητας των χρωμάτων της θάλασσας με τα υπέροχα χρυσοπράσινα νερά του Σίμου, της Λεύκης, της Πούντας αλλά και αυτής στης Παναγίας τα Νησιά.